काठमाडौँ उपत्यकामा बसोबास गर्नेहरूलाई नजिकै गएर मनोरञ्जन लिनका लागि सिन्धुपाल्चोकको उत्तरी क्षेत्र गजबको गन्तव्य बन्न सक्छ। ग्रामीण परिवेशमा पुगेर त्यहाँका रहनसहन अवलोकन गर्दा नेपाली जीवनशैलीलाई नजिकैबाट स्पर्श गर्न पाइन्छ। त्यसमा पनि नेपाल-चीनको उत्तरी नाका क्षेत्र जोकोहीका लागि पनि जानैपर्ने ठाउँ हो। धेरैलाई लाग्न सक्छ, नाका त व्यापारीहरूका लागि मात्रै हैन र? तातोपानी नाका व्यापारीहरूका लागि मात्रै नभई धार्मिक, ऐतिहासिक र सांस्कृतिक दृष्टिकोणले एउटा महत्त्वपूर्ण पर्यटकीय गन्तव्य हो।
हो, २०७२ सालको महाभूकम्प र बाढीपहिरोले केही समय उत्तरी नाका मुर्झाएको थियो। आवातजावत थिएन। आठ वर्षसम्म बन्दव्यापार ठप्प हुँदा धेरै व्यापारीले सास्ती पाए। तहसनहसको त्यो पीडाबाट नेपाल-चीन व्यापारको प्रमुख स्थलमार्ग तातोपानी नाकाले पूर्वावस्थामा फर्कन लय समातेको छ। चालु वर्षको सुरुवातसँगै चीन सरकारले आयातनिर्यात र मान्छेको आउजाउमा देखाएको खुकुलोपनले तातोपानी नाकाप्रतिको आकर्षण बढेको हो।
केही साताअघि मात्रै तातोपानीबाट चीन हुँदै नेपाली उत्पादन चाउचाउ तेस्रो मुलुक जापान निर्यात भएको छ। तीन महिनायता व्यापारिक कारोबार बढेको छ । राजस्व संकलनमा उल्लेख्य वृद्धि भएको छ । तातोपानी भन्सार कार्यालयको तथ्यांकअनुसार गत आर्थिक वर्षमा तीन अर्ब २७ करोड राजस्व संकलन भएकामा चालु वर्षको ६ महिनामै पाँच अर्ब ५८ करोड रुपैयाँ संकलन भएको छ। यो भनेको लक्ष्यको ६६ प्रतिशत हो।
भूकम्पको पाँच वर्षपछि २०७६ जेठमा तातोपानी खुले पनि भन्सार मूल्यांकन न्यून भएका फलफूल र मेसिनरी सामानमात्र आयात भएका थिए। पछिल्लो समयमा तयारी पोसाक, जुत्ता, चप्पल, ब्याग, कस्मेटिक सामान, गार्मेन्टका कच्चा सामग्री, स्टेसनरी सामान, किचनका सामग्री, मोबाइल तथा कम्प्युटर पार्ट्स, मखमल, विद्युत् आयोजनाका मेसिनलगायत व्यापारिक वस्तुको आयात भइरहेका छन्।
संघीय राजधानी काठमाडौँबाट नजिकको दुरी भएकाले यो नाका व्यवसायीको रोजाइमा छ। व्यवसायीका अनुसार यो नाकाबाट आयातनिर्यात गर्दा ढुवानी भाडा र समयको बचत हुन्छ।
२०७२ अघि तामाका भाँडा, हस्तकलाका सामान, मैदा, चाउचाउ, अण्डा, वनस्पति घिउ, जडिबुटीलगायत वस्तु निर्यात हुन्थ्यो। अहिले नेपालबाट पहिलेजस्तो सामान निर्यात भएका छैनन्। त्यति बेला एक सय ८२ प्रकारका नेपाली वस्तु चीन निर्यात हुने गरेको थियो। भन्सार विभागको तथ्यांकअनुसार ०७१/७२ मा झन्डै पौने तीन अर्बको सामान निर्यात भएको थियो।
भूकम्पपछि निर्यात खुलेको पहिलो दिन नेपालबाट बाँसको मुडा, कुर्सी म्याट्रेसलगायत करिब ३७ लाख बराबरको वस्तु निर्यात भएको थियो। भन्सार दिवसको अवसर पारेर तेस्रो मुलुक लैजाने गरी १२ लाख मूल्यको २५ सय कार्टुन चाउचाउ निर्यात भएको छ। यो निर्यातसँगै तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले ०७२ सालमा चीनसँग गरेको पारवहन तथा यातायात सम्झौता आठ वर्षपछि कार्यान्वयनमा आएको छ।
भूकम्पपछि चीन सरकारले खासालाई अति संवेदनशील भन्दै मान्छे बस्न दिएको छैन। सुरक्षाकर्मी र अध्यागमनका अधिकारी मात्र बस्दै आएको खासामा अहिले सर्वसाधारणलाई फाट्टफुट्ट पसल राख्न दिइएको छ।
नाकामा भदौ १५ गतेदेखि मानिसको आवतजावत हुन थालेको छ। चीन क्षेत्रमा जान भने सिन्धुपाल्चोकवासीलाई मात्र अनुमति छ। कोदारी अध्यागमन कार्यालयका अनुसार दैनिक ५०-६० जनालाई एकदिने पास दिने गरिएको छ। चिनियाँ र केही अन्य देशका नगारिक पनि तातोपानी नाका भएर आउजाउ गर्न थालेका छन् । चिनियाँ धेरै र अन्य देशका न्यून संख्यामा आउने गरेको देखिन्छ। गत वैशाखसम्म कुनै पनि मुलुकका नागरिक मितेरी पुल पारी जान अनुमति थिएन।
जडिबुटी र हस्तकलाका सामान तिब्बतको मुख्य सहरमा पठाउनुपर्छ । त्यसका लागि निर्यातकर्ताले मागअनुसारको सामान तयार गर्न सक्नुपर्छ। मुख्यतया खासा, कुतीलगायतका स्थानीय बजारमा प्रयोग हुने सामान पठाउन सके पनि निर्यात बढ्न सक्छ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस्